Zdrowie Psychiczne
Co to znaczy zdrowie psychiczne? Zdefiniowanie tego pojęcia, nawet przez Światową Organizację Zdrowia, nie było łatwe, bo dla każdego z nas będzie oznaczać coś innego, zależnie od tego, skąd pochodzimy i co uznajemy w życiu za najważniejsze. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje jednak kilka elementów, które świadczą o zdrowiu psychicznym:
Dobre samopoczucie
Możliwość realizowania swojego potencjału
Radzenie sobie ze stresem w codziennym życiu
Zdolność do pracy
Przyczynianie się do rozwoju społeczeństwa
Czegoś tu brakuje, prawda? Każdy mógłby tutaj coś dopisać – ja na przykład dopisałabym poczucie sensu, nadzieję na przyszłość i możliwość tworzenia więzi z innymi ludźmi. Jednak, gdybyśmy chcieli wszystkie te punkty zawrzeć w definicji zdrowia psychicznego, to stałaby się ona bardzo, bardzo długa… Dlatego proponuję krótszą, roboczą definicję, która według mnie oddaje serce tego pojęcia:
Zdrowie psychiczne możemy określić jako stan dobrego samopoczucia, w którym chcemy
i możemy sprostać życiowym wyzwaniom.
Co wpływa na nasze zdrowie psychiczne? Właściwie wszystko, co robimy lub co się nam przytrafia. Na przykład, z reguły poczujemy się lepiej, jeżeli pójdziemy do kina na dobrą komedię, a negatywnie wpłynie na nas, jeżeli zachorujemy na grypę. Możemy jednak zauważyć, że te dwa przykłady wpływają na różne obszary naszego życia: pójście do kina działa na sferę psychiki i emocji, a choroba wpływa na naszą biologię. Aby objąć to wspomniane wszystko, co wpływa na nasze zdrowie psychiczne, powstał tzw. model biopsychospołeczny. Jak każdy model w psychiatrii ma on swoich zwolenników
i przeciwników, ale myślę, że w temacie dbania o zdrowie psychiczne będzie akurat bardzo przydatny. Jak sama nazwa wskazuje, ten model dzieli nasze życie na trzy sfery: biologiczną, psychiczną
i społeczną. W każdej z nich możemy wymienić przykłady zdarzeń lub stanów, które wpływają na nasze zdrowie psychiczne.
Element biologiczny to wszystko, co wpływa na nasze ciało, czyli na przykład dieta, aktywność, geny, choroby (zwłaszcza przewlekłe), czy wreszcie poziom różnych substancji biologicznych w mózgu
– neuroprzekaźników, jak np. dopamina.
Kolejny element modelu to nasza psychika. Ten obszar to na przykład nasza osobowość, wierzenia, wzorce wyniesione z dzieciństwa, poziom stresu doświadczanego na co dzień i nasze zasoby psychologiczne. Zwłaszcza te ostatnie, czyli między innymi nastawienie do życia, styl radzenia sobie ze stresem czy asertywność – można rozwijać samemu poprzez świadome ich używanie lub ze specjalistą w formie psychoterapii.
Ostatni już obszar, czyli element społeczny to ludzie, których mamy wokół siebie. Będzie to rodzina, znajomi z pracy czy ze szkoły, jak i właściwie każdy, kogo spotykamy w naszym codziennym życiu. Kontakty z nimi mogą mieć na nas bardzo pozytywny wpływ, ale w niektórych przypadkach wręcz przeciwnie, mogą nas pogrążać i odbierać nam energię do działania.
Czy można zadbać o własne zdrowie psychiczne? W dużym stopniu tak! Zauważcie, że nie piszę po prostu „tak”, bo jeżeli spojrzymy na przykłady wyżej, nie na wszystko w swoim życiu mamy wpływ. Mówimy, że są to czynniki zależne (te, nad którymi możemy pracować) i niezależne (te, których nie możemy zmienić). Na przykład, brak ruchu to czynnik zależny, ale urodzenie się z niepełnosprawnością to czynnik niezależny, który może wpływać na nasze zdrowie psychiczne. Czasami czynniki
są teoretycznie zależne, ale w praktyce ich zmiana jest bardzo trudna. Weźmy przykład dwóch osób
w tym samym wieku, które mają bardzo stresującą pracę, źle wpływającą na ich zdrowie psychiczne. Osoba bez zobowiązań mieszkająca w dużym mieście prawdopodobnie będzie miała szansę
na zmniejszenie poziomu stresu w swoim życiu przez zmianę pracy. Jednak, jej rówieśnik, który ma kilkoro dzieci i mieszka w rejonie o dużym bezrobociu, już tak łatwo pracy nie zmieni. Najważniejsze, aby próbować zmienić rzeczy, na które mamy wpływ, i nie obwiniać się o to, na co wpływu nie mamy.
Aby zadbać o nasze zdrowie psychiczne możemy sięgać do wszystkich wymienionych obszarów naszego życia i starać się wprowadzać pozytywne zmiany tam, gdzie tylko się da. W kolejnych artykułach znajdziecie kilka praktycznych porad, zwłaszcza w obszarze naszej biologii (aktywność, dieta), których można spróbować, żeby zadbać nie tylko o swoje zdrowie fizyczne, ale też psychiczne.
Tekst: lek. Paulina Przybycień-Gawęda
